สาเหตุของการมีลูกยาก

คู่รักที่ตกลงปลงใจแต่งงานและวางแผนอยากจะมีลูกน้อยมาเป็นโซ่ทองคล้องใจ แต่จนแล้วจนรอดก็ยังมีลูกไม่ได้สักที หนึ่งในสาเหตุที่พบได้บ่อยโดยเฉพาะคุณผู้หญิงอาจมองข้ามไป คือ เนื้องอกในโพรงมดลูก อุปสรรคสำคัญที่ทำให้ท้องยาก แถมแท้งง่ายอีกด้วย การใส่ใจสัญญาณเตือนและรู้เท่าทันโรคนี้จึงเป็นสิ่งที่ไม่ควรมองข้าม

พญ.รุ่งทิวา กมลเดชเดชา สูติ-นรีแพทย์ สาขาเวชศาสตร์การเจริญพันธุ์ และแพทย์ผู้ชำนาญการด้านการผ่าตัด ผ่านกล้องทางนรีเวช ศูนย์สุขภาพสตรีกรุงเทพ รพ.กรุงเทพ กล่าวถึง เนื้องอกโพรงมดลูกคือ ก้อนเนื้อหรือติ่งเนื้อที่โตเป็นก้อนนูนอยู่ในบริเวณโพรงมดลูก ลักษณะการเติบโตจะเป็นแบบค่อยๆ โตไปอย่างช้าๆ ขนาด ตำแหน่ง และจำนวนที่พบอาจแตกต่างกันออกไปในคนไข้แต่ละราย

พบได้บ่อยในผู้หญิงอยู่ในวัยมีประจำเดือนโดยเฉพาะอายุตั้งแต่ 30-40 ปี เนื้องอกเหล่านี้อาศัยฮอร์โมนในร่างกายเป็นตัวกระตุ้นการเจริญเติบโต เช่น ฮอร์โมนเอสโตรเจน และโปรเจสเตอโรนที่สร้างจากรังไข่สามารถกระตุ้นให้เนื้องอกมีขนาดโตขึ้นได้ และยังไม่มียาที่จะทำให้เนื้องอกเล็กหรือฝ่อลง แต่เมื่อไหร่ก็ตามหากเข้าสู่วัยหมดประจำเดือน หรือวัยทอง ขนาดของเนื้องอกก็สามารถเล็กและฝ่อลงได้

การเกิดเนื้องอกในมดลูกส่วนใหญ่มีอยู่ 3 ตำแหน่งที่พบได้คือ เนื้องอกบริเวณผิวนอกผนังมดลูก เนื้องอกในเนื้อมดลูกหรือในผนังมดลูก และเนื้องอกในโพรงมดลูก โดยส่วนใหญ่จะมีทั้งแบบที่เป็นเนื้องอกและเป็นติ่งเนื้อ บางครั้งเนื้องอกมดลูกอาจขยายใหญ่ นูนจนเข้าไปเบียดในโพรงมดลูก มีอาการที่สังเกตได้คือข้อแรก ประจำเดือนมากผิดปกติ แต่ผู้หญิงบางคนอาจไม่รู้ตัว เพราะเป็นการเพิ่มปริมาณเยอะขึ้นแบบค่อยเป็นค่อยไป

เมื่อไปตรวจสุขภาพก็จะพบอาการเลือดจางลง เพราะก้อนเนื้อเหล่านี้ จะไม่โตอย่างรวดเร็ว ประจำเดือนอาจจะมาเยอะขึ้นเช่น ต้องเปลี่ยนผ้าอนามัยบ่อยขึ้น มีลิ่มเลือดปน หรือมีเลือดออกนานขึ้นกว่าเดิม ซึ่งปกติแล้วจะไม่เกิน 1 สัปดาห์ มีเพียงส่วนน้อยที่มีอาการปวดท้อง หรือบางครั้งไม่ใช่ช่วงที่มีประจำเดือนมาตามปกติ แต่กลับกลายเป็นว่ามีประจำเดือนมาซึ่งยังไม่ถึงช่วงรอบเดือน

ข้อสองการมีบุตรยาก เป็นข้อที่ผู้หญิงหลายคนอาจมองข้ามไป สำหรับผู้หญิงที่อยากมีลูกแต่ไม่สามารถมีได้ การมีก้อนเนื้องอกในโพรงมดลูก เป็นสาเหตุที่ทำให้มีบุตรยาก เนื่องมาจากเนื้องอกที่เกิดและเจริญเติบโตอยู่ในโพรงมดลูกขัดขวางการฝังตัวของตัวอ่อน จึงทำให้มีบุตรยากขึ้น ขณะเดียวกันก็แท้งบุตรได้ง่ายเนื่องจากเนื้องอกส่งผลให้โพรงมดลูกผิดรูป สาเหตุที่ทำให้เกิดเนื้องอกในโพรงมดลูกยังไม่ชัดเจน แต่เกี่ยวข้องกับฮอร์โมนเพศหญิงที่มีส่วนกระตุ้นทำให้เกิดเนื้องอกได้

การตรวจรักษาด้วยการวินิจฉัยเบื้องต้นโดยการอัลตราซาวนด์ ควรมาตรวจอัลตราซาวนด์ช่วงประมาณวันที่ 12 ของรอบเดือนโดยนับตั้งแต่วันแรกที่มีประจำเดือน เพราะจะทำเห็นรายละเอียดภายในโพรงมดลูกได้ค่อนข้างชัดเจน นอกจากนี้ สามารถตรวจโดยการส่องกล้องตรวจในโพรงมดลูก (Hysteroscopy) เป็นการตรวจที่ช่วยให้เห็นภาพภายในโพรงมดลูกเพื่อการวินิจฉัยและรักษาได้อย่างถูกต้อง

การผ่าตัดส่องกล้องที่เรียกว่า Minimal Invasive Surgery: MIS โดยการใส่กล้องขนาด 3 มม.ผ่านทางช่องคลอด ทำให้แผลเล็กเจ็บน้อย ลดภาวะแทรกซ้อน และสามารถกลับมาใช้ชีวิตได้ตามปกติค่อนข้างเร็ว แต่ทั้งนี้ในผู้หญิงที่อายุ 40 ปีขึ้นไปอาจต้องระมัดระวังให้มากขึ้น สิ่งหนึ่งที่สำคัญคือ ก้อนเนื้องอกเหล่านี้เติบโตจากฮอร์โมนในร่างกาย ผู้หญิงที่มีน้ำหนักส่วนเกินมากๆ ก็มีความเสี่ยงได้เช่นกัน เพราะหากอ้วนมากๆ ไขมันใต้ผิวหนังจะสามารถเปลี่ยนเป็นฮอร์โมนเอสโตรเจนไปกระตุ้นโพรงมดลูก ทำให้เกิดการหนาตัวขึ้นได้ การป้องกันที่ดีที่สุดคือไม่ควรละเลยการตรวจภายในเป็นประจำทุกปี หากมีอาการผิดปกติควรรีบพบแพทย์ทันที